Verplaatst aura

Benjamins idee dat een kunstwerk een aura kan hebben en kan verliezen is een interessant uitgangspunt bij de tentoonstelling 'Het Pantheon'. Er staan verschillende versies van beroemde literaire werken in de vitrines. Zo wordt het wel erg makkelijk om Benjamins theorie te testen: zien we het 'here and now of a work of art' terug bij de ene versie en niet bij de ander? Ik ging er van uit dat een eerste druk haast zou overstromen van aura. Over het algemeen merkte ik ook dat mijn aandacht uitging naar die werken, maar gek genoeg vooral naar de handgeschreven versies. Ik kon er niet omheen dat bij een werk van Lucebert de handgeschreven versie mij veel meer aan deze Vijftiger deed denken dan de gepubliceerde versie ernaast. De eerste was omringd met tekeningetjes in felle kleuren en herinnerde me eraan dat Lucebert ook schilder was. De tweede kwam sober over.

In het begin van zijn "Material Modernism. The Politics of the Page" vraagt Bornstein zich iets interessants af:

If the "Mona Lisa" is in Paris at the Louvre, where is King Lear? 

Dit is interessant omdat men reproducties van de Mona Lisa direct 'afschrijft' wat betreft aura, het zijn mindere versies. Maar King Lear, of elk ander werk uit de literaire canon, is een ander verhaal. Welke versie(s) van Luceberts verhaal bezit(ten) aura?

Bornstein komt later op de vraag terug om te kunnen concluderen dat

If the "Mona Lisa" is in the Louvre, King Lear is on pages all over the world.

Dat lijkt me in het kader van het voorbeeld dat ik geschetst heb een niet toereikend antwoord. Aura geeft een context mee (van het "hier en nu") dat verloren gaat bij reproductie. Het kan niet zo zijn dat die context bij alle reproducties van een literair werk in even grote mate aanwezig is. Zijn die originele pentekeningen van Lucebert niet 'aura-rijker' dan de reproducties waarbij de kleurrijke afbeeldingen weggelaten zijn? De soberdere versie legt de nadruk op de tekst -wat de tekst wellicht ook wel ten goede kan komen- maar verliest zo een betekenislaag. Dit is zo'n voorbeeld waarbij we niet na kunnen laten de schrijver bij het werk te betrekken: Lucebert was ook visueel kunstenaar, wat het onwaarschijnlijker maakt dat het polsoefeningen waren of dat die tekeningen later toegevoegd zijn aan het werk. Ik weet niet of dit Bornsteins hypothese tegen kan spreken, het is immers maar één specifiek tegenvoorbeeld, maar het is wel een opening naar verder onderzoek.