Middeleeuwse kunstwerken

In het Pantheon van het Letterkundig museum te Den Haag zijn er van 100 overleden schrijvers van de middeleeuwen tot nu werken te bekijken. Brieven, eerste versies, handschriften en attributen, zoals een konijn is er te zien. Een werk met aura, een begrip verzonnen door Benjamin waarmee hij ‘het hier en nu’ van het kunstwerk wil aanduiden, lijkt dan ook niet moeilijk te vinden.  
                           

Van het object dat ik heb uitgekozen is de auteur niet bekend. Natuurlijk ligt het voor de hand een handschrift uit te kiezen, omdat deze al snel aan de kenmerken van een object met aura voldoen. Het is niet reproduceerbaar en voor een bepaalde context geschreven. Het is echter lastig om het begrip aura van Benjamin ook te gebruiken voor literatuur in plaats van voor kunstvoorwerpen, omdat literatuur altijd gereproduceerd zal worden. Een voorbeeld van een tekst dat aura heeft, is het handschrift van het middeleeuwse verhaal Beatrijs. Beatrijs is een befaamde Maria-legende. Waarom heeft dit werk zoveel aura?  Om die vraag te beantwoorden wil ik nog een belangrijk begrip introduceren, namelijk bibliographic code. Hieronder verstaat Bornstein: ‘cover design, page layout, or spacing, among other factors. […] as well as prefaces, notes, or dedications that affect the reception and interpretation of the work’. Vooral de mooie versieringen met lombarden, initialen, randen en miniaturen, die in de middeleeuwen op de tekst aangebracht werden, geven dit object aura. Het perkament waarop het is geschreven, geeft een gevoel van iets dat onreproduceerbaar is. De versieringen die de miniaturist en rubricator op de tekst aanbrachten, waren vooral om te wijzen op belangrijke stukken tekst. Daarnaast ziet het er mooi uit. Zelf heb ik het verhaal gelezen in een boekje zonder al deze versieringen. Juist deze bibliografische code geeft het kunstwerk aura, want met deze versieringen kan dit handschrift met recht een kunstwerk genoemd worden.

In 5 VWO is het gebruikelijk om je leerlingen kennis te laten maken met middeleeuwse verhalen. Het letterkundig museum is er uiterst geschikt voor om leerlingen te interesseren voor oude teksten en verhalen. In deze opdracht krijgen de leerlingen uit 5 VWO de keuze uit twee middeleeuwse verhalen. Er kan worden gekozen uit de volgende verhalen: Beatrijs of Karel ende Elegast.

-          Bekijk het handschrift in het letterkundig museum en maak er een foto van.

-          Zoek een andere druk van het verhaal op dbnl.nl of leen hem bij de bibliotheek. Lees het verhaal ieder voor zich.

Als deze stappen zijn gezet kunnen de volgende vragen beantwoord en uitgevoerd worden.

Opdracht 1 - Aura

A)    Wat roep het handschrift voor gevoel bij je op?

B)     Wat zijn de verschillen die je opvallen aan de twee drukken?

C)     Wat maakt het meeste indruk op je en waarom?

Opdracht 2 - Remediatie

Voor deze opdracht maak je een filmpje of strip van het verhaal. Dit presenteer je voor de klas. En je vertelt hierbij of het verhaal nu aan aura heeft verloren en waarom.