Jacob van Lenneps "Aan een roosje" is vereeuwigd op de zijkant van een gebouw. Het is dit echter niet gebleven bij een traditionelere variant van muurgedichten, waarbij de tekst duidelijk leesbaar, recht afgebeeld is op een muur met titel bovenaan en schrijver onderaan, meestal met geboorte- en sterfdatum, maar het is opgenomen in een kunstwerk. Dit levert interessante observaties op.
Laten we het over de bibliografische code hebben, de fysieke vorm van de tekst. Hier merk ik dat ik me meteen afvraag of het nog wel een tekst is. Is de schildering van de naakte vrouw niet veel prominenter dan de tekst? De tekst is niet eens volledig te lezen. Als we het, met dat in het achterhoofd, dan toch als tekst zien vallen er een aantal dingen op. Zo is er gebruik gemaakt van een vrij statig lettertype (Times New Roman?) en staat ook de naam van de auteur vrij statig, volledig in kapitalen, bovenaan de muur, inclusief geboorte- en sterfdatum. Deze (ouderwetse?) statigheid wordt "tegengesproken" door de schildering zelf: een blote vrouw trekt haar topje omhoog om zo haar borsten te onthullen aan de kijker, die haar ogen niet kan zien. Een man in grijs pak met een warrig kapsel en een pen (!) in de hand lijkt op de grond te liggen of lijkt nog aan het vallen te zijn. Er zijn geen ogen in beeld, het gaat bij de beeltenissen om het lichamelijke, wat bevestigd wordt door de naaktheid van de vrouw. Haar gezicht is wel deels zichtbaar, maar haar mond is dicht: ze krijgt geen stem. Het gezicht van de man is helemaal niet te zien. Is hij gevallen vanwege de vrouw? Door het gedicht (dat achter hem, maar vóór de vrouw afgebeeld is)? Het eerste spreekt meer tot de verbeelding. Terwijl de vrouw zich ontkleedt, valt de man van schrik om. Het klassieke beeld van de femme fatale, wellicht?
We kunnen het gedicht makkelijk historisch plaatsen. Het is in de negentiende eeuw geschreven. De schildering is gemaakt in 2004. De afgebeelde man is lastiger, die lijken we te kunnen situeren rond de jaren '60 of '70 vanwege zijn haardracht en kleding, maar het is hier al meer een kwestie van gissen. We kunnen in ieder geval stellen dat er zeker sprake is van twee verschillende momenten in de geschiedenis die hier gecombineerd worden.
De bibliografische code van het muurgedicht geeft blijk van de "presence of the work of art in history", maar slechts mondjesmaat. Een aantal zaken onderstrepen deze presence, namelijk de naam van de auteur (die we wel canoniek kunnen noemen), de jaartallen (die geven het een zekere historische zwaarte) en door het lettertype van het gedicht.
De linguïstische code, of liever hoe deze verpest is, vernietigt dat effect echter. Het gedicht is niet in zijn volledigheid leesbaar. Geen van de regels zijn volledig afgebeeld. Het gedicht lijkt een vehikel voor het werk van de kunstenaar van de schildering.
-x-
Het standbeeld van Multatuli is zowel icoon als symbool. Het is geen index omdat ik er van uit ga dat er geen fysieke band tussen de persoon en het beeld zit omdat ik hier geen bewijs van heb kunnen vinden. Het is een icoon omdat het beeld lijkt op foto's van Multatuli. Het is daarnaast een symbool omdat Multatuli een culturele band heeft met de post-koloniale periode. Multatuli wordt vaak vereenzelvigd met de Max Havelaar en diens politieke standpunten/gevolgen.
Het symbolische gaat zelfs zo ver dat andere groeperingen het standbeeld proberen te annexeren voor hun zaak, en het zo symbool daarvoor proberen te maken.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten